Wat zijn edelstenen?

Je bent op zoek naar een juweel met een edelsteen. Diamant ken je ongetwijfeld. Daarnaast is er een enorme keuze aan edelstenen en oneindig veel mogelijkheden om een authentieke, unieke steen te kiezen voor jouw juweel. Maar wat is een edelsteen precies? Edelstenen zijn een product van de aarde. Ze worden onder het aardoppervlak gevormd en vertonen soms sporen van andere mineralen, ook wel ‘insluitsels’ genoemd. Sommige edelstenen, zoals diamant en zirkoon, zijn diep in de aarde gevormd en naar de oppervlakte gebracht door explosies van gesmolten gesteente.

De big four

Misschien hoorde je weleens van ‘The big four’. Deze term is gekend op de internationale markt en wijst op de vier edelstenen diamant, robijn, smaragd en saffier. Dit zijn typisch de edelstenen die in de geschiedenis reeds door koningshuizen werden gebruikt in kronen, zwaarden, juwelen, wapens en andere kostbare voorwerpen.

Het bepalen van de waarde

Het bepalen van de waarde van de vier belangrijkste edelstenen is gebaseerd op verschillende verwante criteria.

Het eerste criterium is dat de steen natuurlijk is. Dit betekent dat hij in de loop van miljoenen jaren in de aarde is gegroeid en niet werd gesynthetiseerd in een labo. De term ‘natuurlijk’ moet hier wel wat worden genuanceerd. Edelstenen komen immers niet vanzelf aan hun perfecte vorm en glans. Ze worden vooraleer ze worden verkocht behandeld met hitte of andere technieken. Deze behandelingen doen echter geen afbraak aan de authenticiteit en waarde van de edelsteen.

De vier criteria van edelstenen

De term ‘Big four’ is tweeledig. Het doelt niet enkel op de vier bovengenoemde edelstenen, maar ook op vier belangrijke criteria. Met deze criteria wordt de marktwaarde van een edelsteen op een objectieve manier bepaald.

Het meest bekende instrument voor de waardebepaling van alle edelstenen, zowel halfedelstenen als edelstenen, is de hardheidsschaal van Mohs. Deze schaal werd in 1812 gecreëerd door de Duitse mineraloog Friedrich Mohs. Hij meet vooral de krasbestendigheid van verschillende mineralen.

De edelsteen turkoois staat bijvoorbeeld op rangschikking 5 tot 6. Dit betekent dat hij lichaamsolie en andere omgevingselementen kan absorberen, waardoor hij van kleur verandert en zijn glans afneemt. Een diamant krijgt dan weer 10 op de hardheidsschaal van Mohs. In feite is diamant de hardste stof op aarde. Een saffier (al dan niet roze) krijgt score 9.

Edelstenen worden steeds onderzocht op basis van volgende vier criteria:

· Cut

· Color

· Clarity

· Carat

Deze criteria worden ook wel ‘De 4 C’s’ genoemd.

De cut van een edelsteen

Het slijpen van een edelsteen is een handeling waarbij het oordeel en de vaardigheid van mensen een rol spelen.

Het doel hierbij is om een edelsteen van de hoogst mogelijke kwaliteit en de grootst mogelijke grootte en dichtheid te creëren. Dit houdt rechtstreeks verband met het karaat, één van de andere vier criteria. We spreken van het facetteren van een steen. Deze term wijst op het proces van het slijpen, polijsten en controleren van de edelsteen.

De precieze technieken die aan de dag worden gelegd zijn vaak een goed bewaard familiegeheim over generaties heen. Facetteren is dan ook een kunst op zich die heel wat vaardigheid vereist.

De ruwe steen moet eerst worden beoordeeld op eventuele gebreken zoals insluitsels. Vervolgens wordt getracht om rond deze insluitsels heen te werken en tot een zo goed mogelijk eindresultaat te komen.

Bij het slijpen van een edelsteen is het doel de schittering, kleur en helderheid te maximaliseren. Tegelijk moet het karaatgewicht zo hoog mogelijk blijven. Er zijn ongeveer 15 bekende basisvormen voor gefacetteerde stenen. Binnen elke vorm kunnen er nog eens vele variaties zijn.

De ronde briljant is de meest voorkomende slijpvorm bij diamanten. Echter wordt deze slijpvorm ook steeds meer gebruikt bij andere (half)edelstenen.

De kleur van een edelsteen

Het tweede criterium is color of de kleur. Een sieraad wordt vaak gekozen op basis van de kleur van de steen. Zo worden vaak juwelen cadeau gedaan aan geliefden met diens geboortesteen. Ben je bijvoorbeeld in november geboren, dan is jouw geboortesteen topaas.

Bij de diamant vallen de meeste gewonnen exemplaren in het kleurenspectrum tussen wit en zelfs bruin. Over het algemeen geldt: hoe kleurlozer een diamant, hoe waardevoller. De kleur wordt bepaald met een schaal van D tot Z, waarbij D staat voor complete kleurloosheid en Z voor lichtgeel.

Diamanten kunnen echter sterk in kleur variëren. Je vindt ze in alle kleuren van de regenboog, ook wel ‘Fancy colored’ diamanten genoemd. Ze kunnen zowat alle kleuren zoals paars, oranje, rood, groen, geel of zelfs zwart aannemen.

Je zou denken dat deze diamanten sowieso minder waardevol zijn, omdat ze allesbehalve kleurloos zijn. De waarde van fancy colored diamanten moet echter apart worden bekeken, los van diamanten met een normaal kleurbereik. In principe geldt steeds: hoe zeldzamer, hoe waardevoller.

Het beoordelen en waarderen van de kleur van een edelsteen als factor bij het vaststellen van de waarde is een verfijnd en technisch proces. Tot voor kort was een consistente kleuring een absolute norm bij de beoordeling van edelstenen. Een ongelijke verdeling van de kleur in de steen zou vaak de waarde van de edelsteen verminderen. Maar vandaag de dag kan het tegenovergestelde waar zijn.

Naast de diamant zijn er natuurlijk ook nog onze andere edelstenen die magnifieke kleuren kunnen hebben. Zo kennen we de saffier typisch als blauw van kleur. Maar edelstenen kunnen ook andere kleuren hebben dan die waar ze typisch voor gekend staan.

Zo heeft de prachtige padparadscha saffier, vernoemd naar de heilige lotusbloem, een unieke roze-oranje kleur. Prinses Eugenie mocht zichzelf in 2018 erg gelukkig prijzen toen ze van haar verloofde een oogverblindende ring met padparadscha saffier cadeau kreeg.

Terwijl de waarde van diamanten voornamelijk wordt bepaald door de helderheid, is dit voor andere edelstenen zoals de saffier voornamelijk de kleur. Met name de intensiteit van de kleur is een doorslaggevende factor.

De helderheid van een edelsteen

De helderheid is een derde en uiterst belangrijk criterium. Het wijst op de afwezigheid van vlekken en insluitsels. Een steen van slechte kwaliteit vertoont aan de oppervlakte vlekken of interne insluitsels die met het blote oog zichtbaar zijn. Je ziet dan zelfs zonder juweliersloep onzuiverheden in de steen. Een steen met lage clarity ziet er melkachtig, troebel, wazig en dof uit.

Ook de helderheid kan worden uitgedrukt met een officiële schaal, waarbij FL of flawless betekent dat de steen geen onzuiverheden bevat. Aan het andere eind van het spectrum vinden we I3 of ‘Included 3’.

Bij edelstenen zoals de saffier is het zo dat een inclusie de steen niet noodzakelijk minder waardevol maakt. Inclusies zijn namelijk ook bewijzen dat het om een echte edelsteen gaat. Bovendien geven sommige inclusies speciale effecten. Een voorbeeld hiervan is het stereffect, ook wel asterisme genoemd.

Het karaat van een edelsteen

Over smaak valt niet te twisten. Of je graag een grote steen ziet of niet hangt af van meerdere factoren gaande van de grootte van je handen tot jouw budget. In termen van de objectieve marktwaarde is de grootte van de edelsteen echter cruciaal. Hoe groter, hoe beter, mits ook goed gescoord wordt op de overige drie criteria.

Karaat is een term die het gewicht van jouw steen uitdrukt. Een steen met hoog karaat geeft meer schittering en is doorgaans waardevoller.

Bij het slijpen moeten keuzes worden gemaakt op vlak van helderheid en karaat, waarbij het ene vaak ten koste gaat van het andere. Is de grootte prioriteit, dan kan men ervoor kiezen om meer insluitsels in de edelsteen toe te laten. Minder onzuiverheden gaat omgekeerd dan weer vaak ten koste van de grootte, omdat stukken die insluitsels bevatten worden weggeslepen. Het resultaat is dan wel kleiner, maar omwille van de zuiverheid daarom niet minder waardevol. Integendeel.

Wat zijn halfedelstenen?

Alle edelstenen die niet tot de Big Four behoren, worden halfedelstenen genoemd. Als gevolg van hun unieke kenmerken werden de vier waardevolle edelstenen lang geleden aan een eigen groep toegekend. De naam halfedelsteen impliceert dat dit type edelstenen een pak minder waard is. Halfedelstenen met een goede kwaliteit en kleur kunnen echter enorm waardevol zijn. Zo kan een rode beryl meer dan €10 000 per karaat gaan.

Ook natuurlijke parels worden vaak verkocht voor gigantische bedragen. Ze zijn vaak meer waard dan onze big four edelstenen.

Er zijn onwaarschijnlijk veel halfedelstenen, maar enkele van de bekendere zijn spinel, granaat, peridot, tanzaniet, turkoois, zirkoon, alexandriet, agaat, amethist, toermalijn, aquamarijn, lapis lazuli, maansteen, opaal, parel en rozenkwarts.

Sommige mensen vinden dat de term halfedelstenen niet meer mag worden gebruikt. Hij zou ten onrechte oneerbiedig, misleidend of onduidelijk zijn. Het zou een hele uitdaging zijn om de term niet meer te gebruiken, gezien het wijdverspreide gebruik ervan door de eeuwen heen.

In ieder geval vinden wij dat alle edelstenen waardevol zijn, indien ze voor jou persoonlijk betekenis en waarde toevoegen aan een sieraad.

Een mooi juweel is een teken van liefde. Kennis van de betekenissen en toepassingen van edelstenen kan je helpen beslissen wat jij met jouw sieraad op maat wilt overbrengen. Hier kunnen later dan links komen naar de aparte blogs over de edelstenen

Heb je vragen over dit onderwerp? Aarzel niet contact op te nemen met Christiaan!